مسجد رحیم‌خان اصفهان

 

جاذبه های  گردشگری اصفهان

مسجد رحیم‌خان مربوط به دوره قاجار است و در اصفهان، خیابان طالقانی، خیابان مسجد رحیم خان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۲۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. یکی از بناهای جالب و نفیس اصفهان مسجد رحیم خان است. ساختمان این اثر جالب که در محله نو خواجو واقع شده‌است در سال ۱۲۹۰ هجری قمری شروع شد و در سال ۱۳۰۴ هجری قمری به پایان رسید شیوه معماری و خطوط و تزئینات مسجد رحیم خان شباهت بسیاری با مسجد سید دارد.

بطوریکه که بسیاری از کارشناسان و محققین نوشته‌اند برخی از کتیبه‌های این مسجد از کتیبه‌های مسجد سید گرده برداری شده‌است.

به هر حال علت نامگذاری این مسجد به رحیم خان این است که این بنا به وسیله محمد رحیم خان که در آن روزگار بیگلر بیگی اصفهان بود به پایان رسید.

بانی اولیه مسجد رحیم خان، میر سید حسن مجتهد اصفهانی است که چون قبل از اتمام بنا درگذشت، بقیه امور را محمد رحیم خان و پس از مرگ وی نیز برادرانش انجام دادند.

کتیبه سردر شرقی مسجد رحیم خان به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی است که در سال ۱۳۰۱ کتابت شده و در آن به نام ناصرالدین شاه و ظل السلطان و محمد رحیم خان و برادران او محمد کریم خان و محمد حسین خان اشاره شده‌است.

در ایوان جنوبی مسجد قسمت نمای خارجی کتیبه‌ای است که با خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی آیات قرآن کریم نوشته شده‌است. خطاط این کتیبه محمد باقر شیرازی و تاریخ آن ۱۳۰۴ هجری قمری است بر طرفین همین ایوان اشعاری با خط نستعلیق سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی نوشته شده که در طی آن معمار مسجد به نام استاد آقا جوئی و نویسنده آن به نام حسن خان معرفی شده‌است تاریخ این کتیبه نیز ۱۳۰۴ هجری قمری است.

محراب زیبای مسجد رحیم خان با کاشی تزئین شده و کتیبه هائی نیز دارد. اطراف محراب با خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی آیات قرآن کریم نوشته شده‌است. تاریخ این کتیبه ۱۳۰۴ هجری قمری است. مسجد رحیم خان سنگاب نفیس و یکپارچه‌ای دارد که با خط نستعلیق برجسته اشعاری با تاریخ ۱۲۹۹ هجری قمری بر آن نوشته شده‌است.

مسجد رحیم خان سنگاب نفیس و یکپارچه‌ای دارد که با خط نستعلیق برجسته اشعاری با تاریخ ۱۲۹۹ هجری قمری بر آن نوشته شده‌است.

در ضلع شمالی مسجد شبستان بزرگ و با شکوه آن قرار دارد که کاشیکاری آن در سال ۱۳۷۸ هجری قمری انجام شده‌است زیرا شبستان مسجد و گنبد و داخل آن به علت درگذشت بانی آن کاشیکاری نشده بود.

در سردر شمالی مسجد نیز به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی رنگ آیات قرآن کریم کتابت شده‌است. مقبره میر سید حسن مدرس که بانی اولیه مسجد بوده‌است نیز در این مسجد قرار دارد.

alt

مسجد دارای سه ایوان جنوبی ، شرقی و غربی است . و در سمت شمالی شبستان زمستانه قرار دارد . همچنین سه سردر شرقی ، غربی و شمالی دارد .

شبستان اصلی در سمت قبله متشکل از سه قسمت است . دو قسمت چپ و راست هر کدام دارای چهار ستون بزرگ سنگی به قطر حدود 80 سانتیمتر با پایه ستون و سرستون ها به قطر بیش از 120 سانتیمتر هستند . قسمت مرکزی شبستان در زیر گنبد دل نما قرار دارد . کف گنبد خانه با کاشی های 20*20 فیروزه ای و کف دو قسمت چپ و راست با خشت خام فرش شده است . دور گنبد 16 پنجره وجود دارد و در زیر گنبد چوبهای زیادی بصورت شبکه ای به گنبد متصل هستند که سنگینی وزن گنبد را تحمل میکنند و همگی آنان به تیرک بزرگی اتکا دارند . احتمالا این چوبها را بعدها به گنبد متصل کرده اند . در ورودی ایوان قبله یک سنگاب به بلندی تا کمر انسان قرار دارد و در شمالی ترین قسمت حیاط هم یک سنگاب کوچکتر قرار دارد .

درون حیاط مسجد دو سکوی نماز شمالی و جنوبی در دو طرف حوض قرار دارد که هر کدام از این سکوها محرابی جداگانه دارد . در دو سوی شرقی و غربی مسجد نزدیک فضای گنبد خانه دو راهروی ورودی است که به کوچه های شرقی و غربی مسجد باز میشود . در سمت جنوبی سردر شرقی ، حوضخانه و سرویس بهداشتی مسجد قرار دارد که یک در از بیرون و یک در از داخل مسجد دارد . این حوضخانه دارای چهار ستون سنگی و حوضی چهارگوش در میان آنها میباشد .

alt

بر بالای ایوان شرقی مسجد یک مأذنه چوبی مستطیل شکل با گنبد رک قرار دارد و در دورادور سه طرف این ایوان شبستان کوچکی است که احتمالا محل درس بوده . در دو طرف شرقی و غربی مسجد اتاقهایی قرار گرفته و در بالای دالان ورودی شرقی (پشت سردر) سه حجره برای طلاب علوم دینی قرار دارد . در سمت غربی مسجد هم در طبقه دوم دیوارها و نیم طاقهایی است که احتمال میرود برای زیبایی مسجد ساخته شده است .

شبستان شمالی ، فضایی چهل ستونی زیبا و یک متر پایینتر از حیاط مسجد است . این فاصله یک متری را ازاره های سنگی دورتادور گرفته اند . شبستان دارای هفت درگاه است که درگاه میانی در ورودی و بقیه پنجره هستند . شبستان در امتداد شرقی – غربی دارای چهار ردیف ستون سنگی و دو ردیف ستون آجری در طرفین است . در امتداد شمالی – جنوبی 6 ردیف ستون قرار دارند . ستونهای سنگی هشت ضلعی با قطر حدود 40 و ستونهای آجری مربع با قطر حدود 60 سانتیمتر هستند .

در سمت غربی شبستان دالانی زیبا قرار دارد که در هر طرف دارای 9 دهنه ، هر کدام به طول حدود 2 متر است و در هر کدام از این دهنه ها صفه ای بزرگ برای نشستن و استراحت وجود دارد . به سمت شمالی که برویم در دهانه ششم در سمت شرقی یک در به شبستان زمستانی و در سمت غربی یک در به راهرویی باز میشود . در بالای این دهانه هم نورگیری کوچک قرار دارد .

دالان پس از یک چرخش به سمت غرب به یک هشتی بزرگ وارد میشود . سردر شمالی مسجد از این هشتی به داخل بازارچه باز میشود . در ضلع شرقی هشتی درگاهی کوچک است که به حیاط پشت شبستان زمستانی باز میشود . در داخل حیاط حوضی کوچک است و یک سنگ قبر بزرگ به ارتفاع نزدیک یک متر و در ضلع شرقی حیاط بنای مقبره آیت الله سید حسن مدرس قرار دارد .

* مقبره آیت الله مدرس گنبد خانه ای بزرگ به طرح چلیپایی است که گنبدی ویژه دارد . این گنبد در واقع ترکیب دو گنبد بر روی هم است . گنبد پایینی بزرگ و نیم کره است و گنبد بالایی که بر روی استوانه ای قرار دارد شکلی پیازی کشیده دارد . مقبره به وسیله پنجره ای به کوچه شرقی ارتباط دارد که مردم در کنار این پنجره شمع روشن میکنند . در وسط مقبره یک ضریح بزرگ آلومینیومی قرار دارد و داخل آن سه سنگ قبر بلند است به ارتفاع بیش از یک متر . چند سنگ قبر در پایین پای ضریح ، یک سنگ قبر در جلوی رو و سه قبر در پشت سر متعلق به خاندان مدرس است و در بالای سر نیز سنگ قبر مرمر نفیس و قدیمی است که مربوط به « میرزا آقا خان محاسب الدوله » فرزند حسینقلی خان می باشد (از مشایخ نعمت الهی صفی علیشاهی و صاحب تالیفات متعدد). بنا به گفته مرحوم مهدوی احتمالا رحیم خان بیگلر بیگی و برادرانش نیز در این مکان مدفون هستند لیکن در حال حاضر سنگ قبری از آنان دیده نمی شود .

بازارچه رحیم خان در ضلع شمالی مسجد است و در کوچه سمت شرقی مسجد بوستان کوچک محلی رحیم خان قرار دارد . سطح حیاط مسجد و مقبره حدود چهار پله از سطح بازار و کوچه های اطراف پایینتر قرار دارد .

* مسیر دسترسی :

1- خیابان طالقانی – کوچه نارون 2- خیابان میرداماد – کوچه رحیم خان

3- دروازه دولت – پشت ساختمان جهان نما – کنار مادی فدن – کوچه سرلت

مسجد رحیم خان اصفهان _مشاغل اصفهان _اصفهان _نیازمندیهای اصفهان